Sicilyalı Mehmed Ağa'nın 45 yıl boyunca başta Fransa sarayı olmak üzere Avrupa'nın değişik saraylarında hafiyelik faaliyetleri yaptığından daha önceden bahsetmiş ve yazdığı mektupların ölümünden çok sonra Fransa'da yaşadığı evin yıkılması esnasında döşeme altlarından ve duvar içlerinden tomarlar halinde çıkınca bulunan bu belgelerin de Fransızlar tarafından tercüme ettirilmesiyle kitap haline geldiğine değinmiştik. Mektuplarda yer yer olan anlam kaymaları Mehmed Ağa tarafından kaleme alınan eski Türkçe metinlerin önce Fransızcaya oradan da İngilizceye çevrildikten sonra bizim tarafımızdan tekrardan günümüz Türkçesine çevrilmesinde oluşan hatalardan kaynaklanmaktadır. Bu mektuplardan örnekler sunmaya kaldığımız yerden devam ediyoruz.

On dördüncü mektup

Avusturya'daki William Vospel'e

Kayıplarınızı bana bildirerek bana duyduğunuz güven için size minnettarım. Bir başkası senin bu iki maceranı duysa çok sevinirdi; ama karısını kaybetmenin büyük bir kötülük olduğuna inanmadığım gibi, keşiş olmanın da önemli bir iyilik olduğunu sanmıyorum. Sana söylemeden edemeyeceğim.

Bunu onaylamak için çok ani bir karar. Uğradığın kaybın nedeni sen değilsin, ama yine de sanki bir suç işlemişsin gibi kefaret ödemek için bir manastıra çekiliyorsun.

 Eğer onu öldürmediysen, karının ölümü için bedenine eziyet etmen gerekli mi? Eğer onu sağduyulu olduğu için sevdiysen, onun kadar sağduyulu bir başkasını bulman olanaksız değildir. Güzelliği seni büyülediyse, hoşuna gidecek yeterince kadın var; ama koca olmaktan bıktıysan, neden dul kalıyorsun? Söyle bana, şu anda kapatıldığın manastırda ne yapacaksın? Karmelitler gerçekten bilgedirler, ama her şeyi bilmezler. Çok dindar oldukları doğru, ama günahtan muaf değiller: Son olarak, onlar insandır ve çok katıdırlar. Nasıl oluyor da birdenbire kendini seçtiğin bu yaşama alıştırabiliyor, bir anda iffetli ve ağırbaşlı olabiliyorsun?

 Senin gibi bir Hıristiyan olan ve yalvarışlarımda şimdiye kadar olduğundan daha ölçülü olan bana gelince, içine girdiğin bu düzende ne gördüğümü anlayamıyorum; Çıplak ayaklı, gömleksiz, kaba bir yün giysiyle örtünmüş, taçların efendisi olmayan ve ordusu bulunmayan bir adamın, yalnızca başka bir adama değil, kendilerinden istediklerine körü körüne itaat eden pek çok adama nasıl mutlak bir şekilde hükmettiğini de anlayamıyorum.

 Düzeninizde iyi yaşamak için oruç tutmalısınız; en küçük hatalar affedilmez, suçları teşekkürle karşılamalısınız: Son olarak, savaş kesin ve süreklidir ve ödül olması gereken taç konusunda çok az kesinlik vardır. En büyük dostun sana ihanet etmek zorunda kalacak ve su, hava, toprak ve ateşi kullanmayı arzulaman için unsurlardan yoksun bırakılacaksın.

Kendimi ikna edemiyorum, o kadar çok şey gerekiyor ki çünkü Tanrı'yı gücün yettiği kadar seversen ve her gününü son gününmüş gibi geçirirsen, adil bir insan olarak yaşayıp öleceğine inanıyorum. Bana bir yanıt ver ve sana yazdıklarımın doğru akla uygun olup olmadığını ya da düşüncelerimde yanılıp yanılmadığımı bana bildir. Sana duyduğum dostluk, beni bu şekilde yazmaya ve seninle ilgili düşündüğüm her şeyi sana anlatmaya zorluyor; çünkü sen son kararını verdikten sonra, kafanın karışarak değiştiğini görmektense, hayal edebileceğin tüm kötülükleri istikrarla çektiğini görmeyi tercih ederim. Zaferle girdikleri yerleri utançla terk eden pek çok kişi vardır ve kaç kişi umutsuzlukları yüzünden dindarlık gibi görünen, ama akılları başlarına geldiğinde asla girişmeyecekleri çılgınlıklar yapmaya itilmiştir?

Tarihlerimizde, birçok büyük insanın kendilerini sünnet ettirdiklerini, böylece Yahudilerle ticaret yaptıklarını ve onların öğretilerini öğrendiklerini, kadim tapınaklarını muhteşem, saygıdeğer, kutsal ve ihtişam dolu bulduklarını görüyoruz. Ayrıca Pisagor'un beyazlara büründüğünü ve dinlerinin gizemlerini öğrenmek için bir süre Karmel Dağı'ndaki yalnızların arasında kaldığını okuruz. Cehaletleri başkalarında da aynı tasarıma neden olduğu gibi, bu büyük Adamın Yolculuğunun Nedeni de Merakıydı. Manastıra girmene neden olan şey eğitilme arzusu değil; uğradığın kayıptan duyduğun üzüntü seni bu kararı almaya itti. Tövbe ederek manastırı terk etmekten sakın, bu aptallık olur. Yahudiler şu anda kanunsuz, kralsız, sunaksız serserilerdir ve Kuran'a göre, kötü Muhammedîlerin ruhlarını cehenneme taşımak için eşeklere dönüştürülecekler. Karmelitlere ne olacağını kim bilebilir?

İlyas'ın ölmediğini, yeni bir din kurmak için Dünya'nın başına bela olacak insanlarla savaşmak üzere dünyaya döneceğini söylerler. Ya olduğun yerde kal ya da geldiğin yerden hemen geri dön; yoksa çok uzun bir süre kaldıktan sonra, Tanrı'nın kolay kolay bağışlamayacağı bir hata işlemiş olursun; eğer kendini ikna edersen, cennete giden yolu bu dünyanın gürültüsünden başka bir yerde bulamayacağından hiç kuşkun olmasın.

 Sana verdiğim öğütleri iyi bulmuyorsan, daha iyisini yap; ama her şeyden önce kendini öyle yönet ki, Tanrı bir gün, bir Moldavyalı sana iyi öğütler verdi de sen ihmal ettin diye seni kınamasın. Türklerin en kötüsü bile iyi bir Hıristiyan olarak benim verdiğim öğütlerin aynısını verebilir; bir Müslüman'dan daha iyisini alırsan bu hiç de şaşırtıcı olmaz. Bu barbarlar, kendilerinin her zaman uygulamadıkları şeyleri başkalarına öğretmek için ahlak konusunda yeterince eğitilmişlerdir. Doğruluk ve dürüstlük her yerde saygı görür. Sizi doğudan batıya, güneyden kuzeye çevirin, her tarafta Tanrı'ya küfreden dinsiz insanlar bulacaksınız; ama gerçek Dürüstlüğün tek bir özelliği vardır, ona her zaman saygı duyulur, hatta en müsrifler tarafından bile.

Güçlerinizi ve cesaretinizi bir kez daha gözden geçirin ve ilk kararınızda henüz sabit değilseniz, daha iyi bir karar alın. Titus seni bu dünyadan selamlar ve eğer ikiyüzlü değilsen ve aldığın karardan henüz pişmanlık duymadıysan, yalnızlığın içinde mutlu olmanın zevklerini tatman için Tanrı'ya dua eder.

Paris, 3. ayın 28'i, 1638 yılı.

On beşinci mektup

Hıristiyan Dinini Terk Eden İbrahim'e.

Ya canını kurtarmak için ya da başka bir nedenle dininden vazgeçtin. Bunu seni titiz kılmak için söylemiyorum, ama bu krallıkta ikamet eden, burada her iki denizin ve dünyanın iki parçasının İmparatoru, tüm taçların dağıtıcısı olan sultana hizmet etmek için; majestelerinin ihtişamı, Allah’a yalvarıyorum ki evrensel yargının son gününe kadar sürsün. Dinlerini terk ettiğin bu kafirleri, seninle aynı yolda ilerlemeye teşvik etmemen için sana dikkat etmeni tavsiye ederim.

Kardeşine, Tanrısını bin defa terk ettiği için dilenci olduğunu yazmışsın; sen ise onu bir defa terk ettiğin için şu anda çok zengin olduğunu söylüyor ve bununla onu Müslüman olmaya teşvik ediyorsun.

Ruhların bir mektupla ve kötü bir jestle kazanılamayacağını sana yazmanın iyi olacağını düşündüm. Dinini değiştirdikten sonra iyi bir insan olmayı düşün ve Marsilyalıların, inancından vazgeçtiğin için rezil olduğunu ve hepimizin Müslüman olduğumuz için lanetlendiğimizi söylemelerine fırsat verme. Eğer verdiğim öğüdü onaylamazsanız, bildiklerimi liman görevlilerine bildirmek zorunda kalacağım; bunu üzülerek yapacağım, çünkü bundan zarar görebilirsiniz.

Paris, 3. ayın 28'i. Ay, 1638 yılı.