On birinci Mektup

Anadolu’da bulunan Bedreddin Çelebi'ye (*)

Yaşın ve yaptığın uzun yolculuklar nedeniyle saygıdeğer olan sana yazıyorum. Sen ki her zaman yalın ayak ve yalvararak, Azizlerin Azizine, sevgili Peygamberimiz Muhammed'e olan saf bağlılığınla Arabistan'a, Tataristan'a, İran'a ve Hindistan'a birçok kez ziyarete gittin.

 Bu mektubu sana gönderiyorum; beş yirmi büyük yaranın izlerini taşıyan sana; kutsal kapıda dokuz elli kez dua etmiş, Mekke'nin en mahrem mabedinde kutsal sırlara ermiş, yetmiş yıldan fazla bir süre dervişler arasında yaşamış, erdemin sayesinde Anadolu'daki dergâhın postnişinliğine seçilmiş olan sana.

İyi biliyorsun ki, ben evrenin kaderini belirleyene ve dünyanın hükümdarı sultanımıza hizmet ediyorum. Burada Hıristiyanların ağzından neler duyduğumu öğrenin ve onlara yeterince cevap vermediysem beni bağışlayın; ama kutsal kanunumuzu ve onu bize vereni görünüşte lanetlediğim için beni ölümü hak etmekle suçlamayın ve onun Halefleri Ali, Osman ve Ömer'i reddediyor gibi göründüysem, çok fazla İyilik yapma fırsatını kaybetmemek için biraz kötülük yapmam uygun olurdu.

Sen de biliyorsun ki, benim kaderimde hizmet etmek var ve söyleyeceğim bütün yalancı şahitliklerden aklandığım için, yalana izin verilerek yasayı çiğneyebilirdim. Bu kadarı kâfi: yazdığım mektubu okuyun ve dinimize düşman olan bu kişilerin kötülüklerinin ne kadar ileri gittiğini öğrenin.

Başıma gelenler konusunda sizi daha iyi bilgilendirmek için, bu kâfirler arasında İsa'nın cemaati olarak adlandırılan ve çok revaçta olan bir dini tarikat olduğunu söylemeliyim. Burada, bazıları dini ve dünyevi her türlü bilimde diğerlerinden daha yetenekli olan ve görünüşe göre, davranışlarının kutsallığı nedeniyle çok tavsiye edilmesi gereken, sonsuz bir insan topluluğu vardır.

Normalde Cizvit olarak adlandırılan bu dindarlar, Hint Adaları'nda olduğu gibi Avrupa'nın neredeyse tüm şehirlerinde gençleri eğitirler ve kurdukları okullarda pek çok mükemmel zekâ yetiştirilir. Vaaz verdiklerinde halk onların vaazlarına akın eder. Hıristiyan âleminin hemen hemen bütün prens ve hükümdarlarının itirafçılarıdırlar; onlara zayıflıklarını, günahlarını ve eğilimli oldukları kötülükleri açıklarlar ve onlardan, dizleri üzerinde, köleler gibi, kendilerine uygun gördükleri kefareti alırlar.

Onlar hakkında şöyle denebilir: " Onlar kefaretleri dağıtanlar olarak, aynı zamanda pişmanlıkların da efendileridirler. Topuklarına kadar inen siyah yünden uzun bir yelek giyerler. Çıplak ayakla dolaşmazlar ama giysileri sadedir. Tüm eylemlerinde büyük bir alçakgönüllülük sergilerler; ağırbaşlılıkla yürürler, asla yalnız gitmezler ve sakallarının uzamasına izin vermezler. Kendilerini iyileri eğitmeye ve kötüleri düzeltmeye adarlar.

Bu tarikatın kurucusu Ignatius adında bir askerdi. İspanyollar onun kendi uluslarından olduğunu söylerler; Fransızlar ise onun Navarre'nın Fransa Krallığı'na bağlı olan kısmından olduğunu iddia ederler. Eğer doğruyu söylememi istiyorsanız, bu kurucunun iyi bir adam olduğunu düşünüyorum, çünkü bütün öğrencileri iyi örnek, davranışlarında büyük bir alçakgönüllülük ve tüm girişimlerinde çok sağduyulu insanlardır.

Bu İgnatius yedi yaşından otuzuna kadar dilbilgisi çalışmaya başladı, bu da onun bir âlim olmaktan çok bir aziz olmak için çaba gösterdiğine inanılmasını sağlar. Düşmanları onun öğrencilerine kilisenin politikacıları derler; ben ise tam tersine onlara Esav'ın develeri diyorum; çünkü onlar dinlerinin yükünü taşırken diğerlerinden daha fazla yüklenirler ve yüklerinin altında ezilirler. Onlarda garip görünen bir şey var ki, o da kendilerini diğer Hıristiyanlardan ayırmak gibi bir amaçları varmış gibi, kendilerini İsa Cemiyeti'nin dindarları olarak adlandırmalarıdır ve onlara özgü olan bu unvanın, sadece diğer tüm dinler için değil, Nasıralıların tüm takipçileri için de geçerli olması gerekir.

Eğer onlar pirleri Igna∣tius'un emirlerini izliyorlarsa, yaşam tarzlarını onaylaman gerekir. O, kendi tarikatını benimseyenlere itaatten başka bir şey öğretmemiştir. Bu cemiyete girenlerin kendilerini üstlerinin takdirine bırakmalarını buyurur: Ve Papa onlara küreksiz, yelkensiz ve dümensiz bir gemiyle denizden geçmelerini emrederse, itaat edeceklerini ve geçmeleri gerektiğini söylerler. Bazıları da "Böyle körü körüne itaat etmek aptallıktır" diye onları suçladılar: Onlar da "Bilgelik buyruklarda aranmalı, ama itaatte aranmamalı" diye yanıt verdiler. Bu cümle üzerinde yeniden düşünün, ki bu bizim kanunlarımıza da uygundur.

Bu Tarikatın Gücü ve Büyüklüğü hakkında size bilgi vermek için, bu Askerin onu yönettiği on altı yıl boyunca İtalya'da, Almanya'da, Fransa'da ve İspanya'da yüz tane okul gördüğünü söylemek yeterlidir ve Borgia tarafından kurulan Roma'daki okul, söylenebileceği gibi, geri kalanların hepsinin atası olmuştur. Evlerinin ve öğrencilerinin sayısına bakarak karar verin.

Bir gün bu topluluktan şark dillerini bilen ve benimle konuşurken bir Müslümanla söyleştiğini bilmeyen biriyle karşılaştım ve onun Muhammed'e, Kur’an’a ve tüm gerçek müminlere karşı incitici ve korkunç küfürler kustuğunu duydum. Söylediği her şeyi sana yazmaktan o kadar çok korkuyorum ki, bunlardan sadece birkaçını sana söyleyeceğim ve daha çok, düşmanlarımızın hatalarını bilerek seni şaşırtmak için ve ayrıca, takip ettikleri şeriatın birçok emrinde gözlemlenen pek makul olmayan bazı şeylerden etkilenmemen için. Bunu sanki ben söylememişim gibi söyleyin, çünkü kalbimin sırlarını açıkça göğsünüze döküyorum, hiçbir şekilde şüphe yok, ama ölümüme neden olabilecek şeylerde sessiz kalmayı biliyorsunuz. Bu Cizvit, Müslümanların, şarap içmeyi yasaklayan ve gözlenmediğini düşündüğü zaman kendisi de aşırıya kaçan bir ayyaşın emirlerine uymakla akıllıca davranmadıklarını iddia eder. O, ayrıca, sarhoşlara itibar etmenin aptallık olduğunu savunur.Cenneti güzel kadınlardan oluşan, insanın kendini her türlü zevke ve sefahate bırakabileceği bir yer haline getiren böyle bir adam, kendisinin ve bütün takipçilerinin suçlarının cezasını çekecekleri bir cehennem öngörmemiştir. Ayrıca şunu da ekler: Akılla desteklenemeyeceği halde, Yasasının Kılıçla korunmasını emreden bir kâfire tapmak için çok aptal olmak gerekir.

Peder bununla da kalmadı; dedi ki, Kur'an'ın rüyalarla, hayvanlıklarla, küfürlerle ve pisliklerle dolu olduğunu gören müftüler, doktorlar ve din yorumcuları, dininin emirlerini yerine getirmek için şiddet, hırsızlık ve en düzensiz iştahları tatmin edebilecek her şeyi yapan bir büyücüyü mahkûm etmemek için büyük bir körlük içinde olmalılar. Muhammed gibi bir kölenin topuğuna tapınmak, onun rivayetine göre Yakub'un babasının onun hamalı olduğuna inanmak, onun devesini öldürmek ve onu cennete koymak ne büyük bir savurganlıktır, diye ısrar etti. Ayrıca, Türklerin ruhları pislikle kirlenmişken, bedenlerini yıkamalarını emretmek kadar saçma bir şey olmadığını da ekler; onlara aynı zamanda emirle sadaka vermek ve bağlılıkla soygun yapmayı emretmek. Ayrıca, Muhammed'in tek gerçek Peygamber, Allah'ın hoşnut olduğu tek kişi olduğuna inanmak ve ardından yüz yirmi dört bin Peygamber üzerine yemin etmek de ona aptalca geliyor. Hâlâ bu tür söylemlerle beni eğlendiriyor.

 Ey büyük derviş ama bütün bunlar hiçbir şey değil; o yine de şu lanetli şeyi dile getiriyor: Yaşayan en sefil ve en iğrenç kişiler Yahuda, Muhammed ve Luther'di; bu son ikisi, en dinsiz oldukları için, cehennemde daha çok azap çekeceklerdi. Yahuda'nın daha az acı çektiğini, çünkü Rabbine ihanet ettiğinde, tüm insanlığın kurtuluşunun araçlarından biri olduğunu; oysa diğerlerinin kendilerini lanetlerken, sonsuz sayıda başka insanı da lanetlediklerini söyledi. Bu Cizvit, odasında bulunduğumuz kardinal Richlieu, krala gitmek için dolabından çıkmasaydı, küfürlerine devam edecekti.

Bütün bu süre boyunca sustum, çünkü bana bir an bile konuşma fırsatı vermedi. Sonunda, ayrılırken bana, onun düşüncelerinde olup olmadığımı sordu; ben de aynen şöyle cevap verdim: Babacığım, eğer iyi bir adamsan, söylediklerini onaylıyorum, çünkü gerçek bir gayretle konuşuyorsun; ama eğer bir ikiyüzlü isen, her şeyi onaylamıyorum, çünkü Muhammed ve bütün Müslümanlarla birlikte lanetleneceksin.

Cizvit gülümsedi, yanıtımda saklı olan zehri anlamamıştı. Ona dedim ki bir insanın, hangi dinden olursa olsun, iyi bir insan olması koşuluyla, ölümünden sonra mutlu olabileceğine inanmıyor musun? Bu konudaki görüşünüzü bana söylemenizi rica ediyorum; bu karar verilmesi gereken çok önemli bir konu.

Bu konuda size söylemek istediklerim bunlardı; ama bu konuşmayı şiddetli bir vicdan muhasebesi yapmadan bitiremeyeceğim. Yüce Allah'a benim için dua edin ki, Peygamber Efendimizin vaat ettiği o adam, yani kendi ırkından doğması gereken o adam (Mehdi) yeryüzüne gelinceye, bütün kralların onun huzurunda alçaldığını görünceye ve İsa peygamber ile birlikte iki dini birleştirip tek bir din haline getirinceye kadar anlayışımı içten gelen nurlarla aydınlatsın.

Bu arada, ruhu zehirleyen veba gibi günahtan korkan dürüst insanlar olarak yaşayalım ve içimizde ne kadar varsa, kendimizi gerçekten iyi olan şeylere verelim ve her şeyden önce, onların Kutsal Kitaplarında yazılı olan, ama her zaman kalplerine kazınmayan şu ilkeye dikkatle uyalım: Kendine yapılmasını istemediğin bir şeyi asla başkalarına, düşmanlarına yapma. Bir Guise Dükü tüm Fransa'ya bunun bir örneğini verdi ve Müslümanların geniş imparatorluğunda da vaaz etmeniz gereken şey budur. Bu Prens, kendisini öldürmek isteyen bir alçağı şaşırttı. Dininin (Calvin'in Dini) çıkarlarının, kendisini ve yandaşlarını böylesine büyük bir düşmandan kurtarmak için onu alıp götürmeyi tasarlamaya ittiğini itiraf etti. Dük, böylesine kara bir girişimden dolayı ona acı çektirmek yerine, onu affetti ve ona şöyle demekle yetindi: Dostum, eğer senin dinin beni dinlemeden öldürmeni gerektiriyorsa, benim dinim de sana hayatını ve özgürlüğünü vermemi gerektiriyor, şimdi seni dinledim: Yoluna git ve kendini düzelt. Bu prens o zamanlar IX. Charles'ın ordusunun generaliydi.

Aziz Bedreddin Efendi, onlara gore bizim Muhammed'imiz asla böyle cömert duygular göstermemiştir. Onlara göre kendisini hiç gücendirmemiş olan Hıristiyanlara karşı şu buyruğu uygulatmıştır, "Kafirlerle karşılaştığınız zaman onları öldürün, başlarını kesin, onları hapsedin ve fidyelerini ödeyinceye ya da onları serbest bırakıncaya kadar zincire vurun. Hepsi boyun eğene ya da tamamen devrilene kadar onlara zulmedin.

 Bu mektupta işinize yarayabilecek şeylere dikkat edin. Dostluğumu ve samimi yazım tarzımı bağışlayın ve bir Hıristiyan görünümünde olan ama özünde sadık bir Müslüman olan Mehmed'i dualarınızda anın. Eğer bana yardım etme gücün varsa, bana asla haksızlık etme. Allah yüce çağınızı son ana kadar korusun ve yönetsin.

 

Paris, 1638 yılı. 2. ayin 28’i

(*) Bedreddin Çelebi'nin hangi Mevlevihane'nin postnişini olduğu şu an için tespit edilemedi. Mehmed Ağa bu mektubu yazdığı tarihte Anadolu Beylerbeyliği merkezi olan Kütahya'da ve eyalet dahilinde birkaç Mevlevihane bulunmaktaydı.